Veel mensen willen het goede doen. Maar niet altijd is de keuze om het goede te doen even rationeel. Het moralisme zit soms effectief besluiten in de weg. Daar speelt het idee van effectief altruisme op in. Daarbij kijk je hoe je je doel het beste bereikt. Daarbij speelt het morele oordeel minder een rol en kijk je wat je wilt bereiken.
Vliegschaamte als moreel oordeel, compenseren is aflaat?
We weten dat er nogal wat te doen is over vliegschaamte. Iemand die het vliegtuig neemt is eigenlijk al per definitie “fout”. Eén langeafstandsvlucht kost gemiddeld 1,9 ton CO2-uitstoot per passagier. En het Klimaatakkoord van Parijs zegt dat in 2030 de norm voor CO2-uitstoot 2 tot 2,5 ton per persoon per jaar moet zijn. Met die lange afstandsreis is je CO2 gebruik al bijna voor het hele jaar op. (Wij stoten in Nederland al snel 9 ton p/j uit, autorijden betekent al 3,3 ton uitstoot)
Nu zijn er mensen die zeggen dat ze compensatie kopen, maar daar wordt wat meewarig naar gekeken. Het compenseren is een aflaat. Je moet gewoon die verre reis niet maken! Toch moeten we daar niet te snel over oordelen. Is compensatie niets? En wat doet de vliegpassagier verder?
Compensatie kan best wat betekenen!
Hoewel er alles voor te zeggen is om het milieu te sparen door niet in het vliegtuig te stappen, zeker niet voor een korte vlucht, is het besluit om naar Turkije met de trein te gaan minder rationeel dan je zou denken. De trein kost 450 euro, het vliegtuig 250 euro. Ter compensatie zou je de opname van 23 bomen in een jaar (688 kg CO2) moeten kopen. Met 200 euro compensatie koop je 2.000 kg CO2 , dan heb je meer gecompenseerd dan je verbruikt. Bovendien kost 2×2700 km met de trein ook CO2 (10 kilo). De vliegpassagier die compensatie koopt tot het hoogte van het bedrag met de trein stoot dus minder CO2 uit, sterker: er wordt door bomen meer CO2 weggehaald dan hij de lucht instort via het vliegen. De effectief altruïst stelt dus dat vliegen en compenseren méér positief effect heeft dan met de trein gaan.
En er zijn meer vragen die opkomen. Wat als je wel 1x vliegt maar nooit auto rijdt? Dan stoot je minder uit dan een automobilist die niet vliegt. Wat als je een Tesla rijdt maar geen vlees eet? Moeten we dat beoordelen als beter dan wel vlees eten en met het openbaar vervoer gaan? Mijn idee is dat dat morele oordeel veel te vaak als eindpunt wordt gezien. Terwijl de werkelijkheid ingewikkelder is. De Partij voor de Dieren berekende dat een vegetariër die een Hummer rijdt beter scoort voor het milieu dan een vleeseter die een Toyota Prius rijdt. Laten we dus niet zo snel zijn met ons morele oordeel.
Het gaat mij er niet om het morele oordeel altijd te vervangen door een berekening. Die berekeningen zijn ruwe schattingen waar nogal wat op af te dingen is. Bovendien is er veel te zeggen voor zichtbaar goede voorbeelden die mensen inspireren.
Zelf iets doen en verder iedereen de kont tegen de krib laten gooien is minder effectief dan zelf een beetje beter te leven en anderen te inspireren om dat ook te doen. Je wilt ook niet dat die Prius rijder denkt dat het toch allemaal niets uitmaakt en dat hij vlees blijft eten en overstapt op de Hummer.
Al is het oordeel nog zo snel, de waarheid achterhaalt het wel
Maar mijn punt is dat het morele oordeel soms nog zo snel is, de waarheid achterhaalt het morele oordeel nogal eens. Wat telt is niet het morele gelijk, maar het goede effect dat je bereikt.