Should I stay or should I go?
Een vals dilemma is een denkfout waarbij twee alternatieven voorgesteld worden als de enige mogelijkheden, terwijl er in werkelijkheid nog andere zijn.
De meest simpele uitleg van het valse dilemma vinden we bij “Yes, Minister”, de onovertroffen Britse serie. Er moet gekozen worden tussen “iets” of “niets”. James “Jim” Hacker is de frisse minister die overruled wordt door zijn hoogste ambtenaar Sir Humphrey Appleby. Die stelt: “We must do something. This is something. Therefore, we must do this.”
De meeste mensen houden van simpele keuzes. Anders krijgen we alleen maar keuzestress. Daar speelt Sir Humphrey Appleby graag op in, door de minister een eenvoudige keuze voor te leggen. Natuurlijk laat hij daarbij de mogelijkheden die het apparaat niet goed uitkomen weg. Zo is iedereen blij! De EU is vervelend, dus moeten we uit de EU! Inmiddels blijkt dat niet zo’n simpele keuze als bij het Brexit referendum werd gepresenteerd.
Gebruik maken van het valse dilemma
Het gebeurt vaak onbewust, maar er kan natuurlijk misbruik van gemaakt worden. In de winkel zie je “nu of nooit!”; op de vergadering – als iedereen moe vergaderd is- stelt er iemand dat we toch echt nu moeten kiezen: het voorstel van Wim of zo doorgaan! Zo doorgaan betekent de zelfde ellende, dus wordt het voorstel van Wim aangenomen. Schets je publiek twee opties en jaag het vervolgens weg bij de minst aantrekkelijke optie.
Cameron probeerde het bij het referendum (doorgaan of chaos), maar onderschatte de woede van de kiezers en de kunst van de reclamemakers: die stelden dat zo doorgaan niet goed was, dus moest men wel het voorstel van Boris kiezen! “We must do something. This is something. Therefore, we must do this.”
Dus vergeet nooit terug te gaan naar het VIP besluit:
Verken het probleem, stel je oordeel uit
Informeer je goed en laat tegendenkers toe
Probleemstelling in beeld brengen met opties
– sudderen
Besluit nemen