Het is helder om voor of tegen iets te zijn. Ben je voor het maken van ruimte voor de economie, dan ben je tegen de lockdown. Ben je voor begrotingsdiscipline in Italië na de lockdown dan ben je tegen hulp aan Italië. De crisis is echter een mooi voorbeeld van een “wicked problem”: een probleem dat moeilijk of onmogelijk oplosbaar is door onvolledige, tegenstrijdige en veranderende voorwaarden voor probleemoplossing. Er is ook nooit één oplossing, er zijn mogelijk slechtere of betere combinaties van oplossingen, maar of die beter of slechter zijn hangt af van je eigen definitie van wat het probleem is. Hoe moeten we dat aanpakken??
Coronacrisis als wicked problem
De coronacrisis is een gezondheidsprobleem, een zorgcapaciteitsprobleem, een psychologisch probleem, een economisch probleem, een financieel probleem en een sociaal probleem. En deze problemen zijn met elkaar verknoopt. Natuurlijk benadrukt iemand die een café uitbaat dat er een groot economisch probleem is, dat is er ook. Natuurlijk benadrukt iemand die in een ziekenhuis werkt dat er een groot gezondheidsprobleem is, dat is er ook. Iemand die zich al geruime tijd opgesloten voelt en niemand kan aanraken benadrukt dat er een sociaal probleem is, dat is er ook. Iemand die zich met huiselijk geweld bezig houdt ziet weer andere sociale problemen: de lockdown die bij sommige vrouwen serieuze geweldsproblemen ziet vergroten.
Afwegen en uitproberen
Bij wicked problems moet je altijd afwegen hoe de verschillende oplossingen op¨elkaar inwerken. Zo wordt het economisch probleem groter als je een strengere lockdown invoert. Het psychologisch probleem wordt groter als je benadrukt dat COVID-19 iedereen kan treffen, waardoor mensen banger worden en er meer ruzies ontstaan. Een oplossing voor huiselijk geweld door vrouwen de kans geven meldingen te doen bij de apotheek, moet er niet toe leiden dat deze vrouwen niet meer naar de apotheek mogen gaan.
Hoe pak je het dan wel op?
Een vast recept is er niet. Wel een manier om meer greep te krijgen op wicked problems. Probeer greep te krijgen door de verschillende visies op wat het probleem is uit elkaar te halen. Vervolgens moet je de betrokkenheid van de diverse mensen die geconfronteerd worden met de kluwen gebruiken. Ideeën voor de oplossing van het gezondheidsprobleem leg je voor aan de andere betrokkenen. Of ideeën voor de oplossing van het economisch probleem leg je voor aan de betrokkenen. Iedereen geeft zijn eigen reactie. Is het mogelijk om de oplossing te handhaven en de negatieve effecten die opkomen uit de reacties te voorkomen? Dat is uiteraard breder dan een Outbreak Management Team.
Vervolgens kom je tot een test, of testen van oplossingen. Test oplossingen op de werkbaarheid en gevolgen. Dat is geen definitieve oplossing, maar leidt tot verandering van het evenwicht tussen problemen. Reageer snel op de testen: opnieuw haal je de verschillende visies uit elkaar. Opnieuw zoek je naar oplossingen en het effect van de oplossing voor een deel van de problemen op andere delen. Vaak en zeker nu is er maar beperkte informatie beschikbaar over wat werkt en wat niet.
Varen op zicht was daarvoor de mooie term van Rutte.
In een samenleving met versimpeling, nepnieuws en leugens
De coronacrisis is misschien nog wel ingewikkelder dan traditionele wicked problems. Een test in de samenleving is niet snel ingezet of teruggedraaid. Bovendien zie je bij een test niet direct wat het resultaat is, er is tijd nodig (waardoor ondertussen andere problemen toenemen). Wat mij opvalt is dat er nog enkele effecten optreden die het nog moeilijker maken.
– Mensen die de discussie beïnvloeden met verdachtmakingen en leugens. Denk dan aan de berichten dat het coronavirus is toegediend met de vaccinatie tegen griep. Denk aan de verdachtmakingen dat mensen alleen een vaccin willen om er aan te verdienen. Hier zit ook mogelijk een belang achter van mensen die altijd al tegen vaccins waren.
– Mensen die de discussie beïnvloeden door hem te versimpelen. Denk dan aan de achteloze opmerkingen dat het teveel inzet is om een paar oude mensen een extra jaar te geven, terwijl ze anders aan griep zouden overlijden.
Oplossingen door een filter van vertrouwen
We leven in een tijd waarin autoriteit en gezag niet meer vanzelfsprekend is. Dat gaat nog lastig worden wanneer blijkt (wat ik verwacht) dat er niet snel een vaccin is en een economische omwenteling gaat komen die al aan de gang was. Meer flexibiliteit, hoe doe je dat met meer zekerheid voor mensen. Minder globalisering, hoe doe je dat in een handelsland als Nederland. Grote schulden van de diverse Europese landen, hoe pak je die aan als we juist minder Europeaan zijn en meer Nederlander, Italiaan, Spanjaard of Duitser? En houd je wel rekening met de klimaatramp die ook op ons af komt: ben je wel op tijd met de nieuwe risico’s bezig?
Zo moet je de oplossingen ook nog door de filter van vertrouwen halen. Dat er dan discussie, ongemak en ontevredenheid blijft is niet te voorkomen. Wel kunnen we ons gelukkig prijzen dat het vertrouwen in Nederland redelijk hoog is. Dat maakt dat mensen beter naar elkaar kunnen luisteren.
We zullen veel flexibiliteit, handelsgeest en vertrouwen nodig hebben voor de toekomst!
Eén antwoord op “Varen op zicht 2: als je geen overeenstemming hebt over het probleem”